Realizacja projektu w Gorczańskim Parku Narodowym wymagała uwzględnienia wielu uwarunkowań architektonicznych oraz przyrodniczych, aby w jak najmniejszym stopniu ingerować w naturalne środowisko – forma, użyte materiały oraz pomysł meandrowania wśród starych drzew wpisują się w ideę zrównoważonego rozwoju i ochrony przyrody.
Gorczański Park Narodowy, położony w malowniczym pasmie Gorców, jest jednym z najbardziej zróżnicowanych pod względem przyrodniczym obszarów w Polsce. Obejmuje tereny rozciągające się między Koninkami, Ochotnicą Górną i Lubomierzem, gdzie różnorodność krajobrazu oraz bogactwo flory i fauny tworzą unikalne środowisko naturalne. Park, założony w 1981 r., chroni przede wszystkim górskie lasy regla dolnego i górnego, w których dominują buki, jodły i świerki. Teren jest nie tylko siedliskiem dla wielu gatunków roślin i zwierząt, lecz także miejscem o dużym znaczeniu krajobrazowym oraz turystycznym.
Podczas procesu projektowego „Bramy w Gorce” bardzo istotne było zrozumienie szerokiego, a zarazem delikatnego kontekstu przyrodniczego. Gorce charakteryzują się mozaikowym krajobrazem, gdzie łagodne grzbiety górskie przeplatają się z głębokimi dolinami potoków. Na tym tle szczególnie wyróżniają się malownicze polany reglowe, które od wieków były użytkowane przez pasterzy wypasających owce. Polany, otoczone gęstymi lasami, stanowią niepowtarzalny element scenerii Gorczańskiego Parku Narodowego. W związku z tym w rejonach między Kowańcem, Waksmundem i Bukowiną Waksmundzką, gdzie znajduje się inwestycja, architektura musiała przede wszystkim harmonijnie wpisywać się w naturalne otoczenie, starając się zminimalizować wpływ na przyrodę oraz zachować naturalny charakter tych terenów.
Konstrukcja kładki została zaprojektowana w taki sposób, aby nie naruszać korzeni drzew ani struktury całego lasu, co jest kluczowe dla zachowania równowagi ekosystemu. Jednym z wyzwań, przed którymi stanął zespół projektowy, była konieczność pogodzenia nowoczesnej i estetycznej architektury z trudnym, górzystym terenem oraz ze zmiennymi warunkami atmosferycznymi. Efekt pracy nie tylko umożliwia turystom unikalne doświadczenie spaceru w koronach drzew, ale również stanowi przykład dobrej architektury w harmonii z naturą.
Celem zarówno architektów, jak i inwestorów było to, aby inwestycja stała się symbolem szacunku dla przyrody i świadomego podejścia do jej ochrony, co jest nieodzowną częścią projektowania związanego z parkami narodowymi.
Z tego względu infrastruktura budowlana została zaprojektowana i wykonana w pełnej zgodności z obowiązującymi przepisami oraz wytycznymi Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego, który – ze względu na wrażliwość obszaru objętego inwestycją – charakteryzował się wyjątkowo restrykcyjnymi normami.
Elementem spinającym funkcjonalnie i kompozycyjnie cały układ jest pomost widokowy, czyli ścieżka w koronach drzew. Została ona przygotowana w taki sposób, aby odpowiadać na potrzeby każdej grupy wiekowej – dla dzieci stworzono fragmentaryczne, alternatywne ścieżki, przypominające elementy placu zabaw, oraz sensoryczne tablice edukacyjne. Z myślą o starszych użytkownikach zaprojektowano szerokie, wygodne alejki z punktami obserwacyjnymi, umożliwiającymi podziwianie widoków bez przeszkadzania innym zwiedzającym.
W centralnym punkcie parku przyrodniczego znajduje się wysoka na 35 m wieża, umożliwiająca obserwację wszystkich warstw lasu oraz znajdujących się wokół pasm górskich. Wieża jest zwieńczona platformą, z której można podziwiać widok od strony południowo-zachodniej (doliny Kowańca). To miejsce jest bezpośrednio połączone z galerią widokową. W pobliżu przejścia podziemnego znajduje się mniejsza, 17-metrowa wieża widokowa, usytuowana w dogodnym punkcie, pozwalającym na obserwację otoczenia oraz jego skrzydlatych mieszkańców, z których rejon jest szczególnie znany (m.in. głuszców, cietrzewi czy orłów przednich). W obu wieżach mieszczą się kawiarnie z tarasami widokowymi, otwartymi w stronę lasu, co zapewnia warunki do relaksu po dłuższym spacerze.
Konstrukcja nośna wieży jest żelbetowa, szkieletowa. W rzucie ma ona kształt trójkąta. Na poziomie parteru znajduje się kolejna kawiarnia – oddylatowana od konstrukcji wieży. Zapewnia to stabilność i niezależność od ruchów konstrukcji głównej. Pomosty widokowe, czyli elementy nośne galerii widokowej, zostały zaprojektowane jako kratownice stalowe. Posadowienie słupów ma formę bloków żelbetowych na palach kotwionych w podłożu skalnym, co gwarantuje stabilność całej struktury, nawet w trudnych warunkach związanych z górskim terenem. Jętkowa więźba ostrego dachu nad kawiarnią nawiązuje do lokalnych tradycji budowlanych i współgra z regionalną architekturą. Detale konstrukcyjne, takie jak połączenia i materiały, zostały starannie dobrane, aby zapewnić trwałość i estetykę budowli. Stalowe elementy konstrukcyjne zabezpieczono przed korozją poprzez cynkowanie, a następnie malowanie, co przedłuża ich żywotność i minimalizuje konieczność konserwacji.
Projekt „Brama w Gorce” to próba stworzenia nowoczesnej architektury, która w sposób harmonijny współgra z przyrodą. Dbałość o detale, użycie naturalnych materiałów oraz troska o minimalizację wpływu na środowisko sprawiają, że inwestycja wyróżnia się na tle standardowych atrakcji turystycznych.
Realizacja dowiodła, że połączenie estetyki, funkcjonalności i ekologicznych rozwiązań jest jak najbardziej możliwe – poprzez stworzenie przestrzeni, która nie tylko cieszy oko, ale również szanuje naturę. W kontekście rosnącej potrzeby ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju „Brama w Gorce” może stanowić inspirujący przykład dla projektantów i inwestorów. ■
Obiekt: Brama w Gorce
Inwestor: Brama w Gorce sp. z o.o.
Generalny projektant: Mateusz Manecki
Projektanci: Bartosz Falkowski, Dawid Leszczyński
Współpraca projektowa: Magdalena Ślebioda, Weronika Krauze, Maciej Oczkowski
Konstrukcja: Jarosław Zdeb
Instalacje sanitarne: Sławomir Gubała
Instalacje elektryczne: Stanisław Mazur
Wykonawca: Tracktech sp. z o.o.
Powierzchnia zabudowy: 2816,00 m2
Powierzchnia użytkowa: 665,00 m2
Data odbioru projektu: 19.06.2023 r.
Tekst: Weronika Krauze
Autor projektu: Mateusz Manecki
MATEUSZ MANECKI
architekt IARP; absolwent Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, na której w 2009 r. uzyskał stopień doktora nauk technicznych; członek SARP i Rady MAOIA RP; współpracował z Wojciechem Obtułowiczem oraz pracował w zespole Biura Projektów Lewicki Łatak; obecnie jest generalnym projektantem i właścicielem pracowni ARP Manecki Architekci sp. z o.o.
