Z satysfakcją informujemy o konferencji „Nowy Europejski Bauhaus: Dziedzictwo i Transformacja” która odbyła się 28 listopada 2024 roku w Krakowie. To wydarzenie, realizowane było w ramach programu unijnego Kreatywna Europa i stanowiło okazję do rozważań na temat filozofii podejścia do dziedzictwa architektonicznego Europy w kontekście wyzwań XXI wieku.
Konferencja była pierwszym takim wydarzeniem w Polsce. Wśród uczestników byli przedstawiciele instytucji europejskich, w tym Prezydent ACE, Sekretarz Generalny Europa Nostra, członkowie Parlamentu Europejskiego, eksperci z organizacji takich jak ICOMOS i NEB oraz liczna reprezentacja społeczności europejskich architektów.
Tematem przewodnim była transformacja naszego środowiska zbudowanego zgodnie z celami zrównoważonego rozwoju oraz zmianami klimatycznymi, poszukiwanie rozwiązań, które harmonizują współczesne potrzeby z szacunkiem dla dziedzictwa historycznego. W ramach konferencji poruszono m.in. temat ponownego wykorzystania budynków, innowacyjnych metod ochrony dziedzictwa kulturowego oraz edukacji w kontekście zrównoważonego rozwoju. Wydarzenie to było okazją do wymiany doświadczeń z architektami, politykami, przedstawicielami organizacji międzynarodowych oraz naukowcami, którzy podejmują wyzwania związane z renowacją europejskiego dziedzictwa architektonicznego w kontekście zmian środowiskowych i technologicznych.
Na zakończenie przyjęto „Deklarację Krakowską” , która jest pierwszym wspólnym manifestem ICOMOS, Europa Nostra i ACE ( https://ace-cae.eu/publication/architecture-policies-europe/ ).
Następnego dnia Kraków był gospodarzem Zgromadzenia Architektów Europy, które po raz pierwszy w 35-letniej historii tej organizacji odbyło się w Polsce. Zapis konferencji jest dostępny online: https://www.youtube.com/watch?v=s2TY9y3plUI
---------------------------------------------------------------------------------------------------
ponizęj zamieszczamy tekst tłumaczenia DEKLARACJI KRAKOWSKIEJ :
Deklaracja Krakowska
„Nowy Europejski Bauhaus: Dziedzictwo i Transformacja”
To, co budujemy i modernizujemy dzisiaj, powinno aspirować do stania się dziedzictwem kulturowym przyszłości. To, co dziś niszczymy, jest utracone na zawsze!
WSTĘP
Europa posiada bogate i wielowymiarowe dziedzictwo kulturowe, które odzwierciedla długą i złożoną historię kontynentu. Tylko niewielka część tego dziedzictwa jest wpisana na listę i chroniona przez prawo. Jednak znaczna część naszego środowiska zabudowanego ma znaczącą wartość kulturową i architektoniczną, w tym elementy zbudowane w drugiej połowie XX wieku. Wartość tego nowszego dziedzictwa jest nadal niedoceniana i niewystarczająco rozpoznawana.
Nasze dziedzictwo kulturowe stoi w obliczu wielu poważnych wyzwań, zwłaszcza ze względu na skutki zmian klimatycznych, ale także z powodu opuszczenia, niewykorzystania, nieodpowiedniego rozwoju, braku konserwacji, niskiej jakości renowacji i braku finansowania. Ochrona, restauracja, modernizacja i adaptacyjne ponowne wykorzystanie tego dziedzictwa przynoszą wiele korzyści obywatelom i społeczeństwu jako całości, dla obecnych i przyszłych pokoleń. Wymaga to jednak ciągłego zaangażowania i inwestycji ze strony rządów, społeczności, profesjonalistów i społeczeństwa obywatelskiego.
Podnosząc złożoność naszego naturalnego i zbudowanego środowiska życia i ekosystemu do bezprecedensowo wysokiego poziomu priorytetu politycznego, Nowy Europejski Bauhaus zaprasza nas, indywidualnie i zbiorowo, do ponownej wyobraźni naszych przestrzeni życiowych – zarówno w obszarach miejskich, jak i wiejskich – aby uczynić je bardziej zrównoważonymi, inkluzywnymi i pięknymi, przy jednoczesnym zachowaniu ich dziedzictwa, historii i wartości oraz reagowaniu na potrzeby lokalnych społeczności.
Transformacja naszego dziedzictwa kulturowego wymaga przyjęcia innego sposobu myślenia o naszym środowisku zabudowanym; postawy, która traktuje nasze dziedzictwo kulturowe jako środowisko życia i zasób kulturowy, który należy chronić, ale także może być przerabiany i przekształcany, jeśli to konieczne, w odpowiedzi na społeczne, kulturowe, środowiskowe i ekonomiczne potrzeby naszych czasów. W ten sposób nasze dziedzictwo kulturowe może w znaczący i twórczy sposób przyczyniać się do potrzeb współczesnego społeczeństwa, a tym samym być zachowane i/lub dostosowane w sposób zrównoważony i inkluzywny dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń.
ZASADY WSPÓŁPRACY
Aby wesprzeć ten proces, Rada Architektów Europy, Europa Nostra i ICOMOS połączyły swoje głosy i siły, aby wypracować i promować następujące 7 zasad przewodnich:
W Europie 75% naszego dziedzictwa kulturowego jest uważane za energooszczędne, a wszystkie państwa członkowskie UE stoją w obliczu kryzysu mieszkaniowego, charakteryzującego się brakiem mieszkań przystępnych cenowo, utratą jakości nowych budynków oraz niską jakością znacznej liczby istniejących mieszkań.
Aby odnieść sukces, Fala Renowacji Europejskiego Zielonego Ładu i nadchodzący Europejski Plan Dostępnego Mieszkalnictwa muszą przyjąć holistyczne podejście i uwzględnić kulturowe i dziedziczne wymiary naszego środowiska zabudowanego. Takie podejście powinno inspirować i napędzać procesy planowania i wysokiej jakości projekty, w których poszukuje się właściwej równowagi między elementami dziedzictwa a nowymi interwencjami mającymi na celu sprostanie dzisiejszym wyzwaniom i potrzebom wszystkich społeczności.
W czasach, gdy Europa stoi w obliczu kryzysu mieszkaniowego, miliony metrów kwadratowych stoją puste, są w złym stanie utrzymania lub są niszczone. Konieczne jest przedłużenie żywotności istniejących budynków, aby zaoszczędzić zawarty w nich węgiel, uniknąć odpadów generowanych przez ich rozbiórkę, uniknąć zużycia nowych gruntów i poprawić ich wydajność. Powinien istnieć domniemanie na korzyść ponownego wykorzystania w stosunku do wymiany1: należy zawsze przeprowadzać studia wykonalności w celu dokładnego zbadania możliwości renowacji, modernizacji funkcjonalnej i adaptacji do nowych potrzeb, w ramach szanującego i twórczego dialogu z wymiarem dziedzictwa tych budynków.
Nowe technologie i innowacje mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia ochrony i transformacji naszego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie dążenie do „nowych” rozwiązań nie powinno lekceważyć i zagrażać ogromnemu potencjałowi wiedzy i umiejętności tradycyjnych. Dziś sztuka budowania, rozwijana przez stulecia, ma nam wiele do nauczenia, zwłaszcza na temat życiowych interakcji między budynkami a ich naturalnym i społecznym środowiskiem, a także ich lokalnym klimatem.
Należy dążyć zarówno do wykorzystania tych rodzajów wiedzy we współczesnych kontekstach, jak i do zastosowania nowych technologii w kontekstach tradycyjnych. Priorytetem powinny być jednak tradycyjne rozwiązania architektoniczne i projektowe, a także tradycyjne i, w miarę możliwości, ponownie wykorzystywane materiały budowlane, wdrażane przy użyciu prostych, niskoemisyjnych i lokalnie przetestowanych technik.
Transformacja naszego dziedzictwa kulturowego może być jedynie wynikiem pracy wykwalifikowanych specjalistów. Ale zależy to również od jakości procesów administracyjnych, politycznych i decyzyjnych. Musimy tworzyć nowe pokolenia profesjonalistów, budowniczych, planistów, menedżerów i decydentów, którzy przestrzegają podstawowych wartości wyrażonych w Nowym Europejskim Bauhausie, a mianowicie wspierania przejścia na bardziej zrównoważone, inkluzywne i piękne środowisko zabudowane. Konieczne jest opracowanie innowacyjnych modeli edukacji i szkoleń dla architektów i specjalistów ds. dziedzictwa kulturowego, które sprzyjają większej synergii między sztuką, architekturą, architekturą krajobrazu, ochroną dziedzictwa, projektowaniem wnętrz, planowaniem przestrzennym i rzemiosłem.
Aby być skuteczną i zrównoważoną, transformacja naszego dziedzictwa kulturowego powinna być osiągana przy udziale wszystkich zainteresowanych stron w sposób demokratyczny i inkluzywny. Konieczne jest zaangażowanie i włączenie wszystkich – zwłaszcza użytkowników i mieszkańców, w tym młodszych osób – od samego początku każdego procesu inwestycji finansowych i planowania interwencji w zakresie dziedzictwa kulturowego, aby zapewnić, że interwencja będzie odpowiadać potrzebom i aspiracjom lokalnych społeczności. Takie debaty zwiększają interakcje społeczne i odpowiedzialność społeczeństwa za dziedzictwo kulturowe, które jest zarówno lokalne, jak i europejskie.
Budowanie zdolności ludzi do podejmowania odpowiedzialności musi stanowić sedno każdego procesu projektowego, aby wspólnie tworzyć wysokiej jakości i trwałe miejsca, które są zrównoważone, inkluzywne i piękne dla dobra wszystkich.
5. Promocja jakości jako podstawowej zasady przewodniej mechanizmów zarządzania i finansowania
Modernizacja naszego dziedzictwa kulturowego do obecnych standardów pod względem zrównoważonego rozwoju, dostępności, bezpieczeństwa i efektywności energetycznej stoi w obliczu wielu wyzwań. Jeśli są stosowane w sposób rygorystyczny i automatyczny, przepisy planistyczne i budowlane mogą podważyć zrównoważony charakter zabytkowych budowli, ale także mogą uniemożliwić pojawienie się kreatywnych rozwiązań, marnując wartości zawarte w miejscach dziedzictwa. Elastyczność musi być zakorzeniona w organach planowania i samorządu lokalnego.
Jak stwierdzono w niedawnym Manifeście Europejskim w Bukareszcie Europa Nostra, na rzecz praktyki dziedzictwa kulturowego opartej na jakości w Europie, promowanie zasad wysokiej jakości we wszystkich mechanizmach zarządzania i finansowania jest niezbędne, od etapu oceny przedprojektowej po zamówienia publiczne, wdrażanie i ocenę po zakończeniu projektu.
Nowy Europejski Bauhaus i proces Davos Baukultur, a także Europejskie Zasady Jakości ICOMOS dla interwencji finansowanych przez UE oraz ich raport „Przyszłość naszych przeszłości” stanowią doskonałe narzędzia do podnoszenia świadomości wszystkich zainteresowanych stron i zapewnienia realizacji projektów opartych na jakości, a także preferowania renowacji i ponownego wykorzystania istniejącego zasobu budowlanego.
Przestrzegając zasad jakości, możemy zapewnić, że nasze dziedzictwo kulturowe zostanie zachowane dla przyszłych pokoleń, jednocześnie spełniając współczesne potrzeby.
6. Wymiana wiedzy i uczenie się od siebie nawzajem
W całej Europie istnieją tysiące doskonałych praktyk transformacji naszego dziedzictwa kulturowego, co pokazują między innymi laureaci Europejskich Nagród Dziedzictwa Kulturowego / Nagród Europa Nostra, Nagrody UE dla Architektury Współczesnej / Nagrody im. Miesa van der Rohe, a także Nagrody Nowego Europejskiego Bauhausa. Unia Europejska powinna wspierać transfer wiedzy i działania w zakresie uczenia się od siebie nawzajem, mające na celu pomoc organom publicznym, profesjonalistów, inwestorów i społeczeństwa obywatelskiego w uczeniu się od najlepszych praktyk i od siebie nawzajem, w kontynuacji inicjatywy uczenia się od siebie „Przestrzenie życia”, która umożliwiła lokalnym i regionalnym władzom publicznym nauczenie się, jak planować i wdrażać wysokiej jakości polityki i projekty architektoniczne.
7. Adaptacja naszego dziedzictwa kulturowego do ryzyka i zapewnienie odpowiedniego przygotowania
Adaptacja naszego dziedzictwa kulturowego do skutków zmian klimatycznych jest pilną potrzebą, napędzaną przez rosnący wpływ zmian środowiskowych na zabytkowe budowle i krajobrazy kulturowe. Konieczne jest przeprowadzenie oceny podatności na zagrożenia, aby zidentyfikować konkretne zagrożenia, jakie zmiany klimatu stwarzają dla zabytkowych budowli, oraz opracowanie kompleksowych planów adaptacyjnych, które określają strategie ochrony i adaptacji dziedzictwa kulturowego do wyzwań związanych ze zmianą klimatu.
Konflikty zbrojne powodują również bezpośrednie fizyczne uszkodzenia obiektów dziedzictwa kulturowego. Środki zapobiegawcze, takie jak dokumentacja i konserwacja cyfrowa, mogą łagodzić te skutki, ponieważ stanowią nieocenione zasoby na potrzeby odbudowy i rekonstrukcji po konflikcie. Dziedzictwo kulturowe jest niezbędnym zasobem dla zrównoważonego rozwoju kulturowego, społecznego, środowiskowego i gospodarczego. Odbudowa po konflikcie powinna priorytetowo traktować przywracanie obiektów dziedzictwa kulturowego, przyczyniając się w ten sposób zarówno do odbudowy fizycznej, jak i uzdrowienia psychologicznego i społecznego dotkniętych społeczności.
Wezwanie do działania
Rada Architektów Europy, Europa Nostra i ICOMOS wzywają nowo powołaną Komisję Europejską, niedawno wybranych posłów do Parlamentu Europejskiego, Radę Unii Europejskiej i jej państwa członkowskie, a także ich miasta i regiony do:
WAŻNE ZASOBY
(w kolejności chronologicznej odwrotnej)
Współfinansowane przez Unię Europejską. Poglądy i opinie wyrażone są jednak wyłącznie poglądami autora (ów) i niekoniecznie odzwierciedlają poglądy Unii Europejskiej ani Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury (EACEA). Ani Unia Europejska, ani EACEA nie ponoszą za nie odpowiedzialności.
