Wyznacznikami tegorocznej edycji konkursu, podobnie jak tych poprzednich, był szeroki wachlarz tematów oraz wysoki poziom zaangażowania i wyjątkowa pasja polskich badaczy w dziedzinie architektury.
Wskład jury, powołanego przez Krajową Radę IARP, weszli uznani architekci z różnych regionów Polski. Byli to: Magdalena Bieńkuńska, Krzysztof Frąckowiak, Jerzy Grochulski, Bartosz Macikowski, Zbigniew Maćków i Andrzej Poniewierka, którzy powierzyli mi zaszczytne miano przewodniczącego. Z kolei Krzysztofowi Frąckowiakowi została zgodnie przyznana funkcja sekretarza jury. W tym miejscu należy podziękować Krzysztofowi, znanemu z głębokiej wiedzy i profesjonalizmu, za jego pracę, dzięki której mogliśmy sprawnie ocenić 52 zgłoszenia konkursowe, podzielone na trzy kategorie. Unikalny punkt widzenia i doświadczenie każdego z członków zespołu uczyniły nasze dyskusje niezwykle owocnymi. A to, że czeka nas wyjątkowe zadanie, przeczuwałem od samego początku, czyli od stycznia 2024 r., gdy w charakterze jurorów spotkaliśmy się po raz pierwszy.
W ramach pierwszej kategorii, obejmującej prace doktorskie i habilitacyjne, otrzymaliśmy 28 prac, które podejmowały tematy od twórczego rozwiązywania problemów w projektowaniu architektonicznym po wpływ percepcji na te procesy. Były to więc analizy nowych paradygmatów edukacyjnych, wpływu technologii na funkcjonowanie bibliotek publicznych, a nawet migracji i tożsamości w kontekście architektury szkieletowej w Brazylii. Każde z tych zgłoszeń uznaliśmy za wyjątkowe, a autorzy zaimponowali nam nie tylko gruntowną wiedzą, ale również innowacyjnym podejściem do architektury.
W kategorii innych prac naukowych, w której znalazło się 21 zgłoszeń, tematyka była równie fascynująca – począwszy od konceptualizacji w projektowaniu architektonicznym, przez historię architektury Polski Ludowej, na zastosowaniu sztucznej inteligencji w projektowaniu skończywszy. Wszystkie tematy stanowiły świadectwo rozległych zainteresowań i zaawansowanych badań prowadzonych przez polskich naukowców.
Dla mnie jednak szczególnie interesująca była trzecia kategoria, dotycząca odmiennych od architektury dziedzin nauki. W tej grupie znalazły się trzy prace, w tym jedna z materiałoznawstwa, która otrzymała patent krajowy. Pokazało to, w jaki sposób badania interdyscyplinarne mogą wpływać na przyszłość architektury poprzez wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań strukturalnych oraz propagowanie nowego podejścia do projektowania.
Podczas obrad staraliśmy się docenić zarówno wartość naukową prac, jak i ich praktyczne zastosowanie. Wyłonienie finalistów nie było łatwe, ale 15 maja wytypowaliśmy do dalszej oceny cztery zgłoszenia z kategorii pierwszej i dwa z trzeciej. Niestety, żadna z prac z drugiej kategorii nie spełniła naszych oczekiwań, dlatego zdecydowaliśmy, że nagroda w tej grupie nie zostanie przyznana.
Ostateczne posiedzenie Komisji Konkursowej, które odbyło się 27 maja, zakończyło się jednomyślną decyzją, na podstawie której Architektoniczna Nagroda Naukowa IARP trafiła do dra architekta Rafała Strojnego za pracę Współczesne tendencje w projektowaniu europejskich szpitali specjalistycznych, zgłoszoną w kategorii pierwszej. Praca powstała na Politechnice Lubelskiej, pod opieką dr hab. inż. arch. Natalii Przesmyckiej, prof. PL. Ufamy, że nagroda w wysokości 10 000 zł, poza samym wyróżnieniem, będzie stanowić istotne wsparcie finansowe w dalszym rozwoju naukowym autora. Izba – za pośrednictwem swoich mediów i systemu szkoleń – zajmie się popularyzacją wyników prowadzonych badań, patronując karierze naukowej laureata.
Pracę doktorską Rafała Strojnego określono jako bezcenną pomoc dla architektów w procesie projektowania szpitali. Nie tylko dostrzeżono w niej głębokie zrozumienie różnorodnych potrzeb projektowych (w zależności od specjalizacji medycznej), lecz także uznano ją za wartościowe źródło wiedzy dla studentów i praktyków architektury. Nagrodzona praca może też z powodzeniem zostać wykorzystana przez władze państwowe lub samorządowe, zarządzające opieką medyczną w Polsce. Komisja podkreśliła ponadto czytelny przekaz w zakresie tekstowym i graficznym, zrozumiały zarówno dla profesjonalistów, jak i dla osób niezwiązanych z zawodem architekta.
Autor obronił pracę z wyróżnieniem w listopadzie 2023 r. na Politechnice Lubelskiej. Recenzentami byli prof. dr hab. inż. arch. Mateusz Gyurkovich z Politechniki Krakowskiej, dr hab. inż. arch. Dominika Pazder, prof. Politechniki Poznańskiej, oraz dr hab. inż. arch. Joanna Jabłońska, prof. Politechniki Wrocławskiej.
Nagroda przyznana w tegorocznej edycji konkursu podkreśla znaczenie innowacyjnych prac naukowych, które można wykorzystać w sposób praktyczny, tak aby realnie przyczyniły się do rozwoju architektury. Zwycięska praca autorstwa Rafała Strojnego jest doskonałym dowodem na to, że nauka może wspierać praktykę architektoniczną, pozytywnie wpływając na jakość tworzonych przestrzeni i budynków. Mam nadzieję, że kolejne edycje konkursu będą równie inspirujące, pełne innowacyjnych pomysłów i korzystne dla przyszłości architektury w Polsce. ■
KAZIMIERZ BUTELSKI
dr hab. inż., architekt IARP; profesor Politechniki Krakowskiej, wykładowca akademicki i autor książek o architekturze współczesnej; prowadzi pracownię BP Projekt Kazimierz Butelski; członek Krajowej Rady IARP
W pracy doktorskiej zostały ujęte wyniki badań dotyczących 80 szpitali specjalistycznych, które znajdują się w 18 państwach europejskich i reprezentują 10 najczęściej występujących specjalizacji medycznych. Obiekty powstały w XXI w., mają wyjątkowe walory architektoniczne oraz funkcjonalne i mogą stanowić wzór dla przyszłych projektów. Dzięki przeprowadzonym badaniom udało się zdefiniować rozwiązania architektoniczne charakterystyczne dla konkretnych szpitali o określonych specjalizacjach oraz typologię obiektów (układy przestrzenne, rodzaje pokoi pacjentów, układy komunikacyjne, funkcjonalno-użytkowe etc.). Dodatkowo przedstawiono wyniki prac badawczych nad rozwiązaniami konstrukcyjnymi, materiałowymi, kolorystycznymi, ekologicznymi oraz nad metodami wykorzystania światła dziennego i doboru elementów sztuki.
Badania wykazały, że postęp w obszarze specjalizacji medycznych, a także rozwój niektórych chorób cywilizacyjnych doprowadziły do konieczności budowy szpitali specjalistycznych o nowej formie architektonicznej. Przykładem są m.in. współczesne centra wsparcia dla pacjentów onkologicznych, dzienne centra dla osób starszych z chorobą Alzheimera czy dzienne centra leczenia onkologicznego.
Rozprawa doktorska została udostępniona na stronie internetowej Biuletynu Informacji Publicznej.
Pod koniec roku planowana jest publikacja monografii, która będzie dostępna online na stronie Biblioteki Politechniki Lubelskiej lub do kupienia w wersji papierowej.
RAFAŁ STROJNY
dr inż. arch.; ukończył Wydział Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej oraz studia podyplomowe na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie; adiunkt badawczo-dydaktyczny na WBiA Politechniki Lubelskiej; autor kilkunastu publikacji naukowych; członek stowarzyszenia Architects for Health, European Network Architecture for Health oraz SARP o. Lublin
Podjęcie tematyki dotyczącej współczesnych tendencji w projektowaniu szpitali specjalistycznych było wynikiem naszych zainteresowań badawczych i doświadczeń projektowych. Te drugie obejmowały przede wszystkim modernizację istniejących obiektów szpitalnych z koniecznością wpisania się w ograniczony zazwyczaj budżet i realia inwestycyjne. Konfrontując najnowsze realizacje europejskie, prezentujące zdecydowanie inną filozofię projektowania niż większość obiektów w Polsce, zauważyliśmy, że istnieje pewna luka badawcza dotycząca całościowego spojrzenia na problematykę współczesnego projektowania szpitali. Z uwagi na chęć uzyskania możliwie najbardziej aktualnych danych badania trzeba było przeprowadzić jak najszybciej i dotrzeć do jak największej liczby biur projektowych w celu uzyskania informacji o interesujących nas realizacjach i projektach. Praca z panem drem inż. arch. Rafałem Strojnym była bardzo intensywna, a jednocześnie satysfakcjonująca.
Podczas opracowywania dysertacji przyświecała nam idea jej użyteczności, przy jednoczesnym jak najbardziej rzetelnym i dogłębnym zbadaniu tematu. Zgłoszenie pracy do konkursu o Architektoniczną Nagrodę Naukową IARP było swoistym testem przydatności prezentowanych wyników badań. Informację o sukcesie dra Strojnego przyjęliśmy z ogromną radością.
To pierwsza praca doktorska, która w całości powstała pod moją opieką, więc nagroda przyznana autorowi jest powodem do dumy również dla mnie. To także pierwszy doktorat obroniony na Wydziale Budownictwa i Architektury Politechniki Lubelskiej.
NATALIA PRZESMYCKA
dr hab. inż. arch., architekt IARP; profesor Politechniki Lubelskiej; ukończyła Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej i studia podyplomowe w European Urban Design Laboratory w Tilburgu; zastępca przewodniczącego Rady LBOIA; członek Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków o. Lublin; ma na koncie wiele projektów w zakresie modernizacji obiektów służby zdrowia, a także publikacji naukowych
